پیش گفتار بخش نظری (نی نوازی)

نی را اگرچه معجزه حضرت داود دانسته اند و عرفا و شعرا از دیرباز درباره صدای گرم و لطیف آن سخنن

ها به میان آورده اند:
نوازندگی با ساز نی بسیار دشوار است و نوازنده همواره با دو اشکال اساسی روبه روست. ابتدا آفریدن صداها ی مطلوب و
دل نشین, که به صورت درست و واقعی آن برا ی نوازنده بس مشکل است: و نیاز به استعداد خاص و سال ها پی گیری و
ممارست دارد و دیگر ایجاد فواصل صحیح در موسیقی است. که در نی نیز به سهولت امکان پذیریست و از د یگر سازها حتی
سازها یی مانند کمانچه و یا عودکه فاقد دستان هستند و با انگشتگذاری فواصل آن ها به دست می آید. مشکل تر به نظر
میرسد . زیرا امر ساده نیست. زیرا گاهی برای نواختن جمله های موسیقی الزم می شود با دو یا سه انگشت. نصف یا تقر یبا
یک چهارم سوراخ خالی نی را گرفت. مثال در شور (sol )باید با یک انگشت Laکرن ) یعنی تقریبأیک چهارم سوراخ( و با
انگشت مجاور آن (Si )بمل )یعنی نصف سوراخ( را بگیر یم که در این حالت انگشت آزاد نیست و نواختن جمالت موسیقی
بسیار مشکل شده و با کمی غفلت صدای حاصله فالش می شود. تشخیص فاصلهی درست توسط انگشت تنها از طریق گوش
حساس نوازنده امکان پذیر می شود و این حساسیت است که مقدار فاصله درست را توسط انگشت تشخیص می دهد . از سوی
دیگر موسیقی ایرانی دارا ی گام ثابتی نبوده و به همین دلیل موسیقی عملی ایران از گام ها برنخاسته. بلکه از ملدی ها و
گوشه ها و مقام ترکیب شده است. به عنوان مثال فواصل ربع پرده در تمام گوشه های ردیف موسیقی اندازه ی ثابت و دقیقی
ندارد. مثال فرکانس نت (Mi )کرن در درآمد سه گاه (Do )با مقدار (Mi )کرن درآمد شور (Re )دقیقاً به یک اندازه نیست.
و رعایت دقیق این اندازه ها نیز به کمک گوش حساس نوازنده انجام می شود . مشکالت ذکر شده از یک سو و عالقه مندان و
هنرجو یان این ساز که تعدادشان در چند ساله اخیر فزونی یافته است. از سوی دیگر . ضرورت اتخاذ روشی مناسب را برای
دقت گوش نوازنده در اجرای فواصل موسیقی ا یرانی بر این ساز گوشزد می کند. زیرا این موضوع همواره ی کی از مشکالت
هنرجو یان ساز نی بوده است. بدون تردید سلفز, راه درست و صحیح آموزش فواصل موسیقی است. ولی با توجه به این که
موسیقی ا یران گام ثابت ی ندارد؛ و فواصل آن مانند موسیقی غربی تعدیل شده نیست. لذا آموزش سلفز در موسی قی ی ران عمالً
شیوهی موفقی نبوده است؛ ما از آن جا که تصنیف های قدیمی  اغلب بر سر زبان تودههای مردم جاری است و حصوصا
عالقهمندان موسیقی تصنیف ها ی بسیاری را از تصنیف سرایان موسیقی ایران به خاطر دارند. معموال قادرند بدون آن که از
چگونگی فواصل آن ها آگاهی داشته باشند به کمک اشعار ا ین فاصله ها را به صورت صحیح زمزمه کنند. ارکان تصنیف . که
در موسیق ی ایران همواره جایگاه خاص ی داشته و دارد. بر شعر استوار سروده می شود. تجربهی کافی در زمینه ی آموزش نشان
داده است که اگر نت این تصنیفها ته یه شود.و همراه شعرشان در اختیار هنرجو قرار گیرد. در اجرای فواصل به آنان کمک
شایان توجهی می کند. به این معنی که باخواندن اشعار. در ذهن فواصل نیز تداعی شده و به نوازنده که صدای نتها را در
ذهن خود دارد کمک می کند تا آن را روی ساز به صورت صحیح اجرا کند. شعر در آموزش ردیفهای آوازی نیز نقش بسیار
موثری ایفا می کند. استادان گذشتهی نی ردیف را به کمک شعر به هنرجو یان آموزش می دادند . بدین ترتیب که هنرجو ابتدا
گوشه های رد یف را به همراه شعر به صورت آواز می خوانده و بعد با نی (که به حنجره ی دوم گفته می شود) آن را اجرا می کرده
است. از آن جا که اکثر تصنیف ها از گوشه های اصلی دستگاه های موسیقی تشکیلی افتهاند. تکرار آن ها باعث می شود تا هنرجو
این تصنیف ها را به عنوان معرف یک دستگاه به صورت کلید به ذهن, سپرده و عالوه بر فاصله حالت های خاص هر یک از
گوشه ها را منتقل و ریتم را نی رادرک کند.